МАЗМУН

• Узум уруғи ёғи қандай ишлаб чиқарилади?
• Узум уруғи ёғи – Овқатланиш моддалари миқдори
• Узум уруғи ёғи – Хусусиятлари ва танага таъсири
• Узум уруғи ёғида нималар нотўғри?
• Хулоса

Ҳозирги кунда барча турдаги ўсимлик ёғларига ҳақиқий бум кузатилмоқда. Улар ҳар хил қизиқарли хомашёдан ташкил топган ва ҳар бири ўз услубида уникалдир. Фақат таъм, ҳид ёки кўриниш жиҳатидан эмас, балки овқатланиш физиологияси хусусиятлари бўйича ҳам. Чунки ёғ босиладиган ҳар бир хомашёда кимёвий бирикмалар – айниқса ёғ кислоталари ва фаол моддалар – миқдори бироз фарқ қилади. Ушбу мақолада биз узум уруғи ёғининг хусусиятларини муҳокама қиламиз. У бизга ижобий таассурот қолдириши мумкинми ёки фақат оддий ишлаб чиқариш чиқиндисидир? Ўқишга таклиф қиламиз.

Узум уруғи ёғи қандай ишлаб чиқарилади?

Ҳозирги кунда турли ёғларни олиш технологияси ва жараёни шунчалик ривожланганки, хомашёнинг юқори ёғлилиги шарт эмас. Аслида, узум уруғи ёғи чиқинди маҳсулот хусусиятларига эга, чунки у асосан узум шараби ишлаб чиқаришда қолган уруқлардан олинади. Инсон томонидан биринчи шараплар ишлаб чиқарилганидан бери узум уруқлари оддийгина ташлаб юборилган. Шу сабабли узум уруғи ёғи нисбатан янгича маҳсулотдир. Майдаланган уруқлар экстракция жараёнига киритилади. Жараённинг амалга ошиши учун юқори ҳарорат ва кўп органик эритгичлар талаб этилади. Анъанавий усуллар билан ёғ олиш самарадорлиги жуда паст. Аммо энг қимматбаҳо узум уруғи ёғи фақат механик усулда совуқ босиш йўли билан олинади. Бошқа совуқ босилган ёғлар каби, у кўпроқ овқатланиш моддаларини ўз ичига олади. Аммо бу усулнинг паст самарадорлиги ёғни анча қиммат қилади. Қизиқ жиҳати, бу ёғ 216 даража Цельсийдаги чўкиш нуқтасига қарамай, қовуриш учун жуда мос эмас. Бу унинг кимёвий таркиби билан боғлиқ. У асосан кўп маротаба қаноатлантирилмаган ёғ кислоталарини ўз ичига олади, улар юқори ҳарорат ёки ҳавога тўғридан-тўғри таъсирда ёмон таъсир кўрсатади. Қовуришда саломатликка зарарли моддалар пайдо бўлиши мумкин. Қовуришда одатда фойдаланиладиган ёғларда 15 % гача кўп маротаба қаноатлантирилмаган ёғ кислоталари бўлиши керак. Бу ёғда эса уларнинг қарийб 70 % ни ташкил этади.

Узум уруғи ёғи – Овқатланиш моддалари миқдори

Узум уруғи ёғи кўриниш жиҳатидан бошқа машҳур ўсимлик ёғларидан деярли фарқ қилмайди. У очиқ сариқ рангда, шаффоф ва ҳеч қандай қолдиқсиз. Таъми жуда юмшоқ, ҳатто таъмисиз дейиш мумкин. Ҳиди ҳам деярли сезилмайди. 100 грамм узум уруғи ёғида тахминан 880 ккал бор. Бу унинг энергия қиймати жиҳатидан ҳам бошқа машҳур ёғлардан фарқ қилмаслигини англатади. У деярли тўлиқ ёғ кислоталаридан иборат бўлиб, энг катта улушга эга:

• Омега-6 ёғ кислоталарига мансуб қаноатлантирилмаган линолий кислотаси – тахминан 69 %
• Омега-9 ёғ кислоталарига мансуб қаноатлантирилмаган олеин кислотаси – тахминан 16 %
• Қаноатлантирилган пальмитин кислотаси – тахминан 7 %
• Қаноатлантирилган стеарин кислотаси – тахминан 4 %
• Омега-7 ёғ кислоталарига мансуб қаноатлантирилмаган пальмитолеин кислотаси – тахминан 1 %
• Омега-3 ёғ кислоталарига мансуб қаноатлантирилмаган альфа-линолен кислотаси – тахминан 0,1 %

Бундан ташқари, узум уруғи ёғи турли феноллар ва ўсимлик стеролларини ўз ичига олади. Витамин Е ва токофероллар миқдори ҳам юқори эканлиги қайд этишга арзийди. Улар танамизга фойдали таъсир кўрсатиш билан бирга ёғнинг ўзига ҳам барқарорлик беради. Чунки улар кучли антиоксидантлар бўлиб, ёғларнинг хусусиятларини ёмонлаштирадиган ёғ оксидланиш жараёнларини секинлаштиради.

Узум уруғи ёғи – Хусусиятлари ва танага таъсири

Узум уруғи ёғи витамин Е ва токофероллар миқдори юқори бўлгани туфайли қондаги холестерин миқдорини тартибга солишга таъсир кўрсатиши мумкин . Бундан ташқари, антиоксидант хусусиятлари туфайли у бизнинг ҳужайраларимизни эркин радикалларнинг зарарли таъсиридан ҳимоя қилишга ёрдам беради. Улар турли касалликларни, жумладан саратони келтириб чиқаради ва тананинг қариши жараёнини тезлаштиради. Шунингдек, у асаб тизимининг фаолиятига ижобий таъсир кўрсатади. Қаноатлантирилмаган ёғ кислоталари миқдори юқори бўлгани сабабли, у юрак-қон томир тизими функцияларига сезиларли таъсир кўрсатади. У юракни ҳимояловчи, яллиғланишга қарши ва бактерияларга қарши таъсирга эга бўлиши мумкин, шунингдек айрим саратони турлари хавфини камайтириши мумкин. Теримизга ижобий таъсири туфайли косметикада ҳам фойдаланилади. У чуқурларини камайтиришга ёрдам беради, шунингдек акнега қарши курашади. Ҳар қандай турдаги соч ниқобларига қўшимча сифатида ҳам жуда мос келади. Уларнинг ҳолатини сезиларли яхшилайди, синишини камайтиради ва бош терисини намлайди.

Узум уруғи ёғида нималар нотўғри?

Узум уруғи ёғининг таркибини таҳлил қилганда биринчи назарга ташланадиган жиҳат – Омега-6 ёғ кислоталари миқдорининг юқорилиги. Бу ерда ҳеч қандай муаммо йўқ, аммо муаммо тафсилотларда. Деярли ҳар бир ёғда Омега-6 ва Омега-3 ёғ кислоталари нисбати жуда муҳим. Тавсия этилган нисбатлар 1:1 дан 10:1 гача. Афсуски, бу ёғда охирги нисбат жуда кам. Бунинг барчаси тахминан 700:1 даражасидаги нисбатга тўғри келади. Бундан ташқари, ҳар икки ёғ кислотаси гуруҳи деярли бир хил метаболик йўлларни фойдаланади ва уларнинг тўғри мувозанати жуда муҳим. Бу ҳолатда Омега-6 ёғ кислоталари миқдори жуда юқори бўлиб, кейинги кислота етишмаслигига олиб келиши мумкин. Шунинг учун бу ёғ озиқ-овқатда ягона ёғ манбаи бўлмаслиги, балки таомларга қўшимча сифатида хизмат қилиши кераклигини ҳисобга олиш лозим. Яна бир муаммо шундаки, узум ёғи узумда табиий мавжуд бўлган моддаларнинг яхши манбаи деб қаралади. Афсуски, бу нотўғри фикр. Ресвератрол ва мевадаги бошқа кимёвий бирикмалар, айниқса антиоксидант таъсирига эгалари, ёғда эримайди ва шунинг учун бу ёғда бўлмайди.

Узум уруғи ёғи – Хавфлари

Омега-6 ва Омега-3 ёғ кислоталари нисбати ноқулайлиги туфайли узум уруғи ёғини ортиқча истеъмол қилиш кўплаб эҳтимолий хавфларни келтириб чиқариши мумкин. Бу ҳолда Омега-6 ёғ кислоталари ортиқча миқдорда бўлиши мумкин ва уларнинг танамизга фойдали таъсири билан бирга зарарли таъсири ҳам бўлиши мумкин – айниқса ортиқча миқдорда. Биринчидан, улар иммун тизимимиз фаолиятига салбий таъсир кўрсатиши ва яллиғланишни кучайтириши мумкин. Бу юрак учун, шунингдек бутун юрак-қон томир тизими учун жуда хавфлидир. Бундан ташқари, улар артериосклероз ва айрим саратони турлари хавфини ошириши мумкин. Хроник яллиғланишлар гормон ва липид бузилишлари туфайли тананинг оғирлигига салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Улар қалқансимон без фаолиятига таъсир қилиб, жинсий гормонлар ишлаб чиқарилишини бузиши мумкин. Шунингдек, кайфият бузилиши ва умумий чарчоқ ҳолатида намоён бўлиши мумкин.

Хулоса

узум уруғи ёғи ҳақида албатта кўп яхши нарсаларни айтиш мумкин, аммо кўп ёмон жиҳатлари ҳам бор. У машҳур суперфудлар гуруҳига кирмайди. Энг катта муаммо, албатта, Омега-6 ва Омега-3 ёғ кислоталари ноқулай нисбати. Агар сиз ҳали ҳам уни ишлатишга қарор қилсангиз, у озиқ-овқатда ягона ёғ манбаи бўлмаслиги кераклигини эсда тутинг. Уни кичик миқдорда қўшимча сифатида ишлатиш анча яхши. Энг яхшиси, механик усуллар билан босилган рафинацияланмаган ёғни танлаш.