Het onderwerp welvaartsziekten wordt tegenwoordig vaak besproken door veel vooraanstaande experts. Dit hangt natuurlijk nauw samen met hun enorme invloed op het leven van ons allemaal, maar ook met een veel bredere verspreiding. De snelle ontwikkeling van de beschaving in de afgelopen decennia heeft de levenskwaliteit van praktisch iedereen van ons aanzienlijk verbeterd en ons aan steeds meer bedreigingen blootgesteld. Het is vermeldenswaard dat we ons tegen de meeste daarvan kunnen beschermen en dat ze bijna volledig van ons afhankelijk zijn. Dit verandert echter niets aan het feit dat het aandeel van deze welvaartsziekten het hoogste in de geschiedenis is en de prognoses voor de komende jaren niet erg optimistisch zijn. Daarom zullen we in dit artikel proberen de oorsprong van deze ziekten en mogelijke gevolgen uit te leggen en de factoren te bespreken die verantwoordelijk zijn voor hun ontstaan.
Wat zijn welvaartsziekten?
Welvaartsziekten zijn niet nieuw, maar het valt niet te ontkennen dat ze tegenwoordig de grootste tol eisen. Ze worden ook wel ziekten van de 21e eeuw genoemd en hun voorkomen is nauw verbonden met de snelle ontwikkeling van de beschaving. Interessant is dat hun voorkomen niet strikt samenhangt met de leeftijd van de patiënten, maar ook kinderen worden er steeds vaker door getroffen. Het is vermeldenswaard dat nog niet alle ziekten die als welvaartsziekten kunnen worden beschouwd, zijn geclassificeerd. Tot de fundamentele ziekte-entiteiten van dit type behoren echter:
- Obesitas
- Type 2 diabetes
- Kanker
- Hart- en vaatziekten (hoge bloeddruk, hartinfarct, atherosclerose)
- Luchtwegaandoeningen
- Verschillende voedsel- en inhalatieallergieën
- Osteoporose
- Psychische aandoeningen (depressie, anorexia, boulimie, neuroses, affectieve stoornissen, persoonlijkheidsstoornissen)
- Verslavingen (alcoholisme, nicotineverslaving, drugsverslaving, drugsmisbruik)
- Infectieziekten (AIDS, tuberculose)
- Aandoeningen van het spijsverteringsstelsel (maagzweren, aambeien, brandend maagzuur, diarree, obstipatie)
Voeg daaraan toe dat in ons land hart- en vaatziekten verantwoordelijk zijn voor de meeste voortijdige sterfgevallen. Direct daarna stonden alle mogelijke vormen van kanker op het podium, en op verdere posities kunnen we bijvoorbeeld verschillende longaandoeningen noemen, meestal het gevolg van roken, evenals obesitas en type 2 diabetes. Het is ook vermeldenswaard dat het feit dat een bepaalde ziekte-entiteit als welvaartsziekte wordt geclassificeerd, niet permanent is. Uiteindelijk kan het voorkomen in de samenleving en het sterftecijfer zo sterk afnemen dat het van deze lijst wordt geschrapt. Het is ook belangrijk om te bedenken dat dit schema ook omgekeerd kan werken.
Fundamentele oorzaken van welvaartsziekten
Er zijn eigenlijk veel redenen voor het optreden van welvaartsziekten, maar praktisch allemaal hangen ze nauw samen met de moderne levensstijl en veranderingen in het milieu. De steeds dichter wordende stedelijke bebouwing, de degradatie van groene landschappen zoals bossen, parken, pleinen en hun transformatie in bijna betonnen woestijnen zijn slechts het topje van de ijsberg. Evenzo geldt dit voor de ontwikkeling van moderne technologieën. Dankzij hen is ons leven veel eenvoudiger geworden, maar het is de moeite waard om dit onderwerp vanuit een ander perspectief te bekijken. Deze snelle vooruitgang vereist dagelijkse aanpassingen van ons allemaal. Het menselijk lichaam is daarvoor vatbaar, maar slechts tot op zekere hoogte. We leven in een constante haast, we consumeren sterk bewerkte producten, we hechten niet veel waarde aan goede rust en worden praktisch dagelijks overspoeld met een vloedgolf aan onnodige informatie. Al deze factoren hebben een uiterst negatieve invloed op ons en kunnen het optreden van chronische stress versterken. Bovendien kunnen deze technologieën ons ook beroven van dagelijkse lichamelijke activiteit. Het is geen groot geheim dat de 21e eeuw een tijd van relatief comfort is. We leiden een zittende levensstijl en ons vermaak en vrije tijd bestaan vaak uit op de bank zitten en onze favoriete series kijken. Daar is natuurlijk niets mis mee, mits we niet het grootste deel van de dag op deze manier doorbrengen. Ons lichaam is genetisch geprogrammeerd om te bewegen, en als we het dat onthouden, bevinden we ons in veel gevallen op weg naar obesitas.
Pola Lalonde – welke invloed heeft u echt op uw leven en gezondheid?
Marc Lalonde was de Canadese minister van Volksgezondheid. In 1974 publiceerde hij samen met het ministerie een verhandeling getiteld "A New Perspective on the Health of Canadians". Dit veroorzaakte opschudding in de medische wereld. Het belangrijkste element waren de gezondheidsdomeinen die de invloed van afzonderlijke factoren op de menselijke gezondheid verduidelijkten. De originele versie somt 4 gebieden op die de grootste impact op de menselijke gezondheid hebben.
- Factoren uit het gebied gedrag en levensstijl beïnvloeden onze gezondheid voor 53 procent. Elementen zoals lichamelijke activiteit, eetgewoonten, hydratatie van het lichaam of het vermogen om met stress om te gaan, zijn slechts enkele daarvan. Daarnaast behoren tot deze groep: gezonde slaap, seksueel gedrag, genotmiddelen en regelmatige preventieve onderzoeken.
- Factoren uit het gebied van de omgeving waarin we leven, beïnvloeden onze gezondheid voor 21 procent. Ze betreffen vooral de kwaliteit en zuiverheid van onze ademlucht, de ligging van onze woonplaats en de mensen in onze directe omgeving.
- Factoren uit het gebied van onze genetica en biologie beïnvloeden onze gezondheid voor 16 procent. Binnen dit gebied zijn er vooral genetische predisposities met betrekking tot mogelijke ziekten die ons kunnen treffen, of mogelijke gezondheidsproblemen die buiten onze controle liggen.
- Factoren op het gebied van toegankelijkheid en de organisatie van onze gezondheidszorg beïnvloeden onze gezondheid voor 10 procent. Dit omvat de beschikbaarheid van gekwalificeerd medisch personeel, maar ook de kwaliteit van de aangeboden diensten, de toegang daartoe en zelfs de mogelijke aankomsttijd van een ambulance.
Natuurlijk zijn deze gebieden enigszins conventioneel, maar ze weerspiegelen toch de huidige situatie goed. Het is duidelijk dat we in de allermeeste gevallen zelf de grootste invloed op ons leven hebben. Het feit is dat er altijd een toevalsfactor kan zijn waarop we weinig invloed hebben en die op de een of andere manier kan leiden tot het optreden van een bepaalde ziekte. Toch zullen een gezonde en actieve levensstijl, het vermijden van alle soorten drugs of een vriendelijke werkomgeving of studieomgeving onze gezondheid in de toekomst zeker aanzienlijk beïnvloeden.
Obesitas, het begin van bijna elke welvaartsziekte
Obesitas is een onderliggende aandoening die nauw samenhangt met de levensstijl. Bovendien bepaalt het in veel gevallen het optreden van andere begeleidende welvaartsziekten. Om deze relatie beter te begrijpen, gebruiken we een voorbeeld. Het optreden van hart- en vaatziekten, type 2 diabetes en kanker hangt nauw samen met obesitas. Natuurlijk kan het voorkomen dat we als slanke, lichamelijk actieve en goed etende persoon aan deze ziekten lijden, maar de kansen daarop zijn echt klein. Aan de andere kant, als we het voorbeeld omkeren, constateren we dat praktisch de meerderheid van de patiënten die eraan lijden, overgewicht of obesitas heeft. Obesitas bevordert en verhoogt het risico op andere ziekten aanzienlijk. Hier is een zeer sterke relatie. Het is ook vermeldenswaard dat obesitas de eerste welvaartsziekte was die werd geïdentificeerd. Om het risico om ziek te worden en mogelijke complicaties te verminderen, moeten we daarom beginnen met het veranderen van onze eetgewoonten en het introduceren van dagelijkse lichamelijke activiteit. Men schat dat alleen deze twee factoren het risico om aan welvaartsziekten van alle soorten te lijden aanzienlijk kunnen verminderen.
Waarom kan het dieet van een moderne mens het optreden van welvaartsziekten bevorderen?
We hebben al vermeld dat het de dagelijkse eetgewoonten zijn die een soort verdediging kunnen vormen tegen het optreden van verschillende welvaartsziekten, waaronder obesitas. Helaas zijn ze soms ook de belangrijkste bron van veel problemen. Het is vermeldenswaard dat onze grootouders of zelfs ouders vaak anders aten dan wij. Zo'n snelle en snelle verandering van eetgewoonten in relatief korte tijd kon niet zonder gevolgen blijven. Ten eerste veranderde de samenstelling en kwaliteit van de vetzuren die het lichaam binnenkrijgt. Evenzo de glycemische belasting van afzonderlijke producten die we consumeren. We eten meer en leveren veel eenvoudige suikers en ongezonde transvetten. Bovendien is ons dieet te vezelarm en heeft het meestal een ongunstige verhouding van natrium tot kalium. Het is ook vermeldenswaard dat we veel producten consumeren die ons lichaam verzuren, wat de zuur-basebalans verstoort. Het laatste puzzelstukje is de energiedichtheid van moderne voedingsmiddelen. We eten producten die veel calorieën bevatten en tegelijkertijd een laag gewicht hebben. Op de lange termijn kan dit leiden tot overvoeding en daarmee het risico op obesitas verhogen. Interessant is dat al deze factoren goed de zogenaamde "westerse voeding" kenmerken, die het resultaat is van een snelle levensstijl en de grote industrialisatie van de wereld. Sterk bewerkte voedingsmiddelen, te veel zout in het dieet, weinig consumptie van fruit en groenten en weinig lichamelijke activiteit zijn helaas tekenen van de tijd.
Factoren die tot welvaartsziekten kunnen leiden - onafhankelijk van ons
Hoewel het optreden van welvaartsziekten onvermijdelijk samenhangt met onze levensstijl, zijn er verschillende factoren die buiten onze controle liggen, maar die ze kunnen veroorzaken. De eerste en verreweg grootste impact is de kwaliteit van de lucht die we inademen. Het is geen groot geheim dat deze, vooral in steden, niet van zeer goede kwaliteit is. Nadat we jarenlang zulke vervuilde lucht hebben ingeademd, kunnen we allerlei ziekten krijgen. Momenteel neemt de incidentie van verschillende longaandoeningen toe. Natuurlijk worden ze het vaakst in verband gebracht met roken, maar het verschil is niet zo groot als enkele decennia geleden. Een andere factor is de alomtegenwoordige en chronische stress. Het feit is dat er veel manieren zijn om ermee om te gaan. Bovendien heeft ieder van ons een andere immuniteit, wat niets afdoet aan het feit dat het een grote invloed op ons leven heeft. Uiteindelijk kan het leiden tot aandoeningen van het spijsverteringsstelsel zoals buikpijn, maagzweren, diarree en braken. Bovendien verlaagt het onze stemming en beïnvloedt het de toestand van het zenuwstelsel aanzienlijk. Het kan verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van depressies en andere aandoeningen van het zenuwstelsel. Onze genen zijn ook vermeldenswaard. Helaas is dit een van de factoren waarop we praktisch geen invloed hebben. Natuurlijk hebben we het over genetische predisposities voor de ontwikkeling van bepaalde ziekten. Zelfs de beste voeding of een zeer actieve levensstijl helpt dan niet. Het is echter niet de moeite waard om ontmoedigd te raken, want vaak is voor het optreden van deze ziekte of haar symptomen een geschikte trigger nodig. Een goed voorbeeld is type 2 diabetes, want zelfs bij een genetische aanleg kunnen we dit risico bijvoorbeeld door een gezonde levensstijl aanzienlijk verminderen.
Samenvatting
Hoewel in veel wetenschappelijke visies welvaartsziekten voor altijd in onze omgeving zullen blijven, is het niet de moeite waard om ontmoedigd te raken. Het moet worden herinnerd dat er weliswaar factoren zijn waarop we weinig invloed hebben, maar er is ook de keerzijde van de medaille. Al deze aandoeningen, beginnend met obesitas, zijn niets anders dan het resultaat van onze dagelijkse keuzes. Het hangt voor een groot deel van ons af of we ziek worden of niet. Daarom is het de moeite waard om je levenshouding te veranderen, de bedreigingen te herkennen en te leren ermee samen te leven. De juiste voeding en lichamelijke activiteit zijn de helft, zo niet meer, van ons succes. Het is ook noodzakelijk om zich bewust te zijn van deze bedreigingen, want het is altijd gemakkelijker om je te verdedigen tegen iets dat we goed kennen.
